HİDROLİK KIRICILARIN SEÇİMİ VE ÇALIŞMA PRENSİPLER

Hidrolik kırıcılargünümüzde en önemli ve çok kullanılan ataşmanlardan biridir. Kulla­nım alanları her geçen gün artan hidrolik kırıcı­lar; asfalt kırımından kaya kırmaya, sualtı kırma işlerinden, döküm potalarının curuflarının te­mizlenmesine kadar pek çok alanda kullanılma­ya başlamıştır.
Bir hidrolik kırıcının seçimi ile başlayan, kullanımı ve bakımı ile devam eden süreçte zaman zaman sıkıntılarla karşılaşılması kaçı­nılmazdır. Bu sıkıntıların aşılması ancak bu ko­nuda bilinçli hareket ederek sağlanacaktır. Ya­zımızın da ana amacı hidrolik kırıcı almayı dü­şünen veya şu anda hidrolik kırıcı kullananları bu konuda bilgilendirmek, çoğunluğu ithal olan bu ürünleri en verimli şekilde kullanılmalarını
sağlamaktadır.
A-HİDROLİK KIRICI SEÇİMİ
Hidrolik kırıcı kullanılmaya karar verildik­ten sonra yapılması gereken en önemli iş hidro­lik kırıcının seçimidir. Hidrolik kırıcının doğru seçilememesi halinde kullanım anında ve ser­vis alanında bir çok sorunla karşılaşılabilir. Hid­rolik kırıcı seçiminde iki yol izlenebilir. Fakat aşağıda belirtilen kriterlerin en fazlasını sunan hidrolik kıncının seçimi çok önemlidir;
1- Ekskavatörün (Taşıyıcı) belirleyici olduğu durumlar;
a- Taşıyıcının ağırlığı, (ton)
b- Taşıyıcının hidrolik debisi (It/dk)
c- Taşıyıcının çalışma basıncı, (bar)
d- Uygulama (Çalışılacak iş için özellik­ler)
2- Ekskavatörün (Taşıyıcının) belirleyici ol­madığı durumlar;
         a- Işin tipi (Yıkım işi, sualtı çalışması, me­tallurjik işler, taş ocağı)
         b- Çevre şartları (Ses, gürültü, biyolojik yağlar)
c- Üretim kapasitesi
d- Taşıyıcı
Yukarıda belirtilen her iki yolda günümüz­de kıncı seçiminde kullanılmaktadır.
B- HİDROLİK KIRICININ TAŞIYICIYA MONTAJI
Hidrolik kırıcıyı doğru seçtikten sonraki en önemli husus hidrolik kırıcının taşıyıcıya montajıdır. Yanlış bağlantı, parçaları ve tesisat­lardan dolayı yeterli verim alınamadan, sorunlu çalışan pek çok hidrolik kırıcı mevcuttur. Yuka­rıda bahsettiğimiz montaj esnasında önem ka­zanan bu iki maddeyi incelersek;
1- Hidrolik Tesisat
 
Uygun seçilmiş bir hidrolik kırıcının çalı­şabilmesi için öncelikle kırıcının istediği çalış­ma basıncı ve debinin taşıyıcı tarafından sağ­lanması gerekir. Bu çalışma basıncı ve debiye göre tesisat ölçülendirilmeli ve uygun malzeme tespit edilmelidir. Bundan sonraki en önemli un­sur, taşıyıcıdan gelen değerlerin kıncının ihtiya­cı olan değerlere ayarlanmasıdır. Bu ayarlar bazı ekskavatörlerde rahatlıkla yapılabilmekte, ancak bir çok ekskavatörde bir ekstra kırıcı val­fi gerektirmektedir. Unutulmamalıdır ki bir kırıcı ilk defa bir taşıyıcıya bağlanıyorsa, hidrolik de­ğerler test edilmeden bağlanmamalı ve çalıştı­rılmamalıdır. Bu konuda ne yapılması gerektiği­ne dair en doğru çözümü yetkili satıcılardan ve yetkili servislerden sağlanmalı. Bu konuda bilgi­si olmayan kişilerle çalışmak hiç tahmin edemeyeceğiniz hasarlara sebebiyet vermektedir. İde­al bir kırıcı tesisat prensibi şekil 1 de gösteril­miştir.
 
2- Montaj Başlığı (Bracket)
Hidrolik kırıcıların taşıyıcı ile bağlantısını montaj başlığı olarak belirtilen parçalar sağlar. Her taşıyıcı (Ekskavatör) markasının ölçüleri farklı olduğu gibi her markanın modelleri ara­sında bile ölçü farkı olabilmektedir. En uygun tespit başlığını da yine bu konuda uzman yetkili servislere danışarak yapmakta büyük fayda vardır.
 
C- İLK ÇALlŞTIRMA
Hidrolik kırıcıların ilk çalıştırılmaları yetki­li servislerce yapılmalıdır. Bu ilk çalıştırma es­nasında yetkili servis gereken kontrolleri yapa­cak ve gördüğü ters bir durum varsa düzeltilme­si için gereken değişikliklerin yapılmasını sağla­yacaktır. Hidrolik kırıcı için her şey uygun ise hidrolik testini yapacak olan yetkili servis, kırıcı­yı kullanıma hazır halde teslim edecektir.
D- HİDROLİK KIRICI İLE ÇA­LIŞMA PRENSİPLERİ
         a- Bomla Çalışma
         1- Ekskavatörü çalışılacak bölgeye getiri­lip ve motor devrini istenen devre alınır.
         2- Bom ile kırılacak malzemeye dikkatlice bastırıImalı.
         3- Ekskavatör bomu ile çalışırken yeterin­ce baskı kuvveti olmalı.
         4- Sert ve donmuş zeminleri kenardan küçük bir bölgeyi temizleyerek başlayıp ve bu bölgeden ilerlenmeli          (Basamak  metodu)
         5- Malzeme kırıldığı anda işlemi hemen durdurmalı zira dış gövde zarar görebilir.
         6- Kırıcı gövdesi ile asla zemini süpürme­yiniz.
         7- Kırıcının ekskavatör gövdesi ile temas etmemesine dikkat edilmeli.
         8- Kırıcı ile çalışırken bom silindirlerinin en son noktalarda (strok sonunda) olmamasına dikkat edilmeli.
         9- Kırıcı ucu kırılacak malzeme yüzeyi ile 90 derece dik açıda olmalıdır.
        10- Büyük kayaları küçük adımlarla kırıl­malı.
        11- Kırıcı ucuyla ve gövdesiyle asla mal­zeme taşınmamalı.
        12- Kırılacak malzemenin içinde uç oyna­tılmamalı.
 
E- KIRICIYLA ÇALIŞMA SÜRESİ
Kıncıyla kırılacak malzeme üzerinde aynı noktada 15 sn. den fazla çalıştırılmamalı.
F- KIRICI ÇALIŞMA ŞARTLARI
Kırıcı asla boşta çalıştırılmamalı.
G-KORUMA
Operatör kabinine koruyucu önlemler alınmalı. Kırıcı ile çalışırken çevrede bir emni­yet bölgesi oluşturulmalı ve kimse yaklaştırıl­mamalı.
H- YAĞLAMA
Ucun çalışma yeri çevresi çok iyi yağlan­malıdır. En az her iki saate bir yağlama yapıl­malıdır. Yağlama yapılırken kırıcı dik konumda olmalı ve üç yere bastırılmalıdır.
I- NORMAL AŞINMA PARÇALARI
Üst ve yan vibrasyon tamponları kırıcı ucu merkezleyen alt ve üst burçlar, keçe tamir takımı ve uç periyodik bakım sürelerinde kont­rol edilmelidir.
İ-KIRICIAKÜMÜLATÖR AZOT GAZI
Kırıcı hattı hortumları anormal şekilde tit­reşim yapıyorsa, azot gazı azalmış veya diyaf­ram arızalanmış demektir.
J- ÖZEL UYGULAMALAR
a- Kırıcıyla tünel açma
b- Su altı uygulamaları
c- Dökümlerin temizlenmesi
d- Çok soğuk veya çok sıcak çalışma şartlarında
e- Çok özel hidrolik akışkanlıkların gerek­tiği uygulamalarda
f- Spesiyal taşıyıcı ile kırım işlerinde özel uygulamalarda kırıcılara özel teçhizat yapılması gerekir.
 
K- SAKLAMA (DEPOLAMA)
a- Saklama yeri kuru olmalıdır.
b- Uç kıncıdan çıkartılmış olmalıdır.
c- Tüm burçlar iyi bir şekilde yağlanmış olarak bırakılmalıdır.
d- Bağlantı yerleri toz ve kirden uzak yağ kaçağı olmayacak şekilde izole edil­melidir.
e- Kırıcı dik konumda ve devrilmeyecek
şekilde bekletilmelidir.

L- BAKIM Günlük Bakım
a- Ucun çevresi ve ucu tutan burçlar yağ­Ianmalıdır.
 
b- Yağ sıcaklığı, tüm hatları, bağlantıları ve çarpma verimi kontrol edilmelidir.
c- Gevşek bağlantıları sıkılmalı.
Aylık Bakım
 
a- Ucu tutan alt burcu kontrol ediniz.
b- Vibrasyon tamponlarını kontrol ediniz.
c- Diğer aşınma parçalarını ve hortumla­rını kontrol ediniz.